Uwagę zwraca też drobiazgowe wykorzystanie literatury przedmiotu, często z uwagami korygującymi dotychczasowe ustalenia. Istotnym novum jest poświęcenie dużej uwagi kwestiom technicznym.
Loading...
Eksperyment »OM«
Wielkie Jednostki Pancerno‑Motorowe
w Wojsku Polskim w latach 1936–1939
Trzyczęściowa publikacja „Eksperyment »OM«” poświęcona jest historii formowania i funkcjonowania w WP wielkich jednostek pancerno-motorowych w latach 1936-1939. Tom I prezentuje kompleksowo genezę powstania pierwszych wielkich jednostek pancerno-motorowych Wojska Polskiego. Ukazano w nim również teoretyczne studia nad Oddziałami Motorowymi, przeprowadzone w KSUS, oraz będącą ich następstwem motoryzację 10. Brygady Kawalerii. Tom II to pogłębione studium dotyczące procesu formowania drugiej wielkiej jednostki zaporowej o trakcji silnikowej – Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej. Tom III zawiera korpus schematów organizacyjnych, przedstawiających strukturę brygady pancerno-motorowej oraz zmiany zachodzące w jej ramach w latach 1938–1939.Każde z prezentowanych wcześniej na łamach cząstkowych publikacji zagadnień zostało w ramach niniejszej książki rozbudowane i omówione na tyle szczegółowo, na ile pozwalały na to wyniki zakończonej wczesną jesienią 2024 roku kwerendy.
Tom 1
Brygada nowego wzoru
Tom 1
Brygada nowego wzoru
Tom 1
Brygada nowego wzoru
Tom 1
Brygada nowego wzoru
Tom 2
Brygady wychodzą z cienia
Tom 2
Brygady wychodzą z cienia
Tom 2
Brygady wychodzą z cienia
Tom 2
Brygady wychodzą z cienia
Galeria
-
Regulaminy
Załoga motocykla Sokół 1000 w czasie jazdy, widok od przodu -
Wydarzenia
10. BK w trakcie przekraczania niedawnego mostu granicznego na rzecze Olzie w Cieszynie -
Umundurowanie
Ułani 24. puł ze składu OW „Dworak” przy samochodach Polski Fiat 518 -
Pojazdy
Zajęcia praktyczne w ramach kursu kierowców 1.psk -
Postaci
Płk dypl. Stefan Rowecki w towarzystwie szefa sztabu WBP-M ppłk. dypl. F. Stachowicza oraz dowódcy 1. psk ppłk. S. Lewickiego -
Czołgi
Pluton czołgów lekkich Vickers w szyku rozwiniętym w trakcie natarcia.
Chcesz zobaczyć więcej zdjęć?
W książce będzie ich blisko 200.
O Autorze
dr Jędrzej Korbal, ekonomista z wykształcenia i historyk z zamiłowania. Autor 300 książek i artykułów dotyczących Wojska Polskiego okresu międzywojennego. W podejmowanych badaniach koncentruje się na zagadnieniach rozbudowy i technicznej modernizacji armii oraz motoryzacji państwa. Stały współpracownik miesięczników: „Wojsko i Technika. Historia”, „Technika Wojskowa. Historia” i „Polska Zbrojna. Historia” oraz wielotomowej serii „Wielki Leksykon Uzbrojenia. Wrzesień 1939”.
O Książce
Powodem opóźnień było przede wszystkim uzyskiwane w toku kolejnych kwerend na tyle istotnych dla omawianej tematyki materiałów, że ich pominięcie odbyłoby się ze szkodą dla prezentowanego w niniejszej publikacji stanu wiedzy i badań nad polskimi brygadami pancerno-motorowymi. O intensywności prac niech świadczy fakt, że tylko w latach 2022–2024 objętość tekstu uległa ponad dwukrotnemu powiększeniu względem materiału pierwotnie przeznaczonego do publikacji. Stopniowa rozbudowa rozdziałów następująca w oparciu o uzyskiwane nowe dane archiwalne doprowadziła do sytuacji, w której autor podjął decyzję o podziale tekstu na dwie, powiązane ze sobą chronologicznie i tematycznie części.
Tom I prezentuje kompleksowo genezę powstania pierwszych wielkich jednostek pancerno-motorowych Wojska Polskiego. Ukazano w nim również teoretyczne studia nad Oddziałami Motorowymi, przeprowadzone w Komitecie do spraw Sprzętu i Uzbrojenia, oraz będącą ich następstwem motoryzację 10. Brygady Kawalerii. Autor wnikliwie scharakteryzował okres formowania jednostki oraz proces jej ewolucji w kierunku wielkiej jednostki pancerno-motorowej o charakterze zaporowym. Szczegółowo przedstawiono udział brygady w ćwiczeniach międzydywizyjnych oraz jej działania na Zaolziu, Spiszu i Orawie jesienią 1938 roku. Tom zamyka omówienie funkcjonowania brygady w reżimie podwyższonej gotowości wiosną 1939 roku oraz przygotowania wojenne w lipcu i sierpniu 1939 roku.
Tom II zawiera pogłębione studium dotyczące procesu formowania drugiej wielkiej jednostki zaporowej o trakcji silnikowej – Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej. Skoncentrowano się także na przedstawieniu powiązań między bliźniaczymi brygadami pancerno-motorowymi oraz szczegółowej analizie organizacji i zasad bojowego wykorzystania broni oraz służb wchodzących w ich skład. Autor przedstawił również prawdopodobny scenariusz dalszej rozbudowy motorowych jednostek zaporowych w Wojsku Polskim w latach 1940–1942, wskazując ich potencjalnych dowódców. Tom kończy analiza możliwości wystawienia przez Wojsko Polskie związku pancerno-motorowego na szczeblu dywizji.
Tom III to uzupełnienie dwóch wcześniejszych części. Zawiera korpus schematów organizacyjnych, przedstawiających strukturę brygady pancerno-motorowej oraz zmiany zachodzące w jej ramach w latach 1938–1939. Po raz pierwszy w formie graficznej zaprezentowano: organizację ćwiczebną brygady pancerno-motorowej z maja 1938 roku, następującą po niej tymczasową organizację wojenną z grudnia 1938 roku oraz docelową organizację wojenną z sierpnia 1939 roku. Dodatkowo uwypuklono ewolucję struktury poszczególnych jednostek tworzących 10. Brygadę Kawalerii i Warszawską Brygadę Pancerno-Motorową.
Tom I prezentuje kompleksowo genezę powstania pierwszych wielkich jednostek pancerno-motorowych Wojska Polskiego. Ukazano w nim również teoretyczne studia nad Oddziałami Motorowymi, przeprowadzone w Komitecie do spraw Sprzętu i Uzbrojenia, oraz będącą ich następstwem motoryzację 10. Brygady Kawalerii. Autor wnikliwie scharakteryzował okres formowania jednostki oraz proces jej ewolucji w kierunku wielkiej jednostki pancerno-motorowej o charakterze zaporowym. Szczegółowo przedstawiono udział brygady w ćwiczeniach międzydywizyjnych oraz jej działania na Zaolziu, Spiszu i Orawie jesienią 1938 roku. Tom zamyka omówienie funkcjonowania brygady w reżimie podwyższonej gotowości wiosną 1939 roku oraz przygotowania wojenne w lipcu i sierpniu 1939 roku.
Tom II zawiera pogłębione studium dotyczące procesu formowania drugiej wielkiej jednostki zaporowej o trakcji silnikowej – Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej. Skoncentrowano się także na przedstawieniu powiązań między bliźniaczymi brygadami pancerno-motorowymi oraz szczegółowej analizie organizacji i zasad bojowego wykorzystania broni oraz służb wchodzących w ich skład. Autor przedstawił również prawdopodobny scenariusz dalszej rozbudowy motorowych jednostek zaporowych w Wojsku Polskim w latach 1940–1942, wskazując ich potencjalnych dowódców. Tom kończy analiza możliwości wystawienia przez Wojsko Polskie związku pancerno-motorowego na szczeblu dywizji.
Tom III to uzupełnienie dwóch wcześniejszych części. Zawiera korpus schematów organizacyjnych, przedstawiających strukturę brygady pancerno-motorowej oraz zmiany zachodzące w jej ramach w latach 1938–1939. Po raz pierwszy w formie graficznej zaprezentowano: organizację ćwiczebną brygady pancerno-motorowej z maja 1938 roku, następującą po niej tymczasową organizację wojenną z grudnia 1938 roku oraz docelową organizację wojenną z sierpnia 1939 roku. Dodatkowo uwypuklono ewolucję struktury poszczególnych jednostek tworzących 10. Brygadę Kawalerii i Warszawską Brygadę Pancerno-Motorową.
Z pewnością jest to praca, która powinna być traktowana jako wzór ogólnej znajomości tematu przez autora oraz rzetelności i dogłębności badań naukowych w dziedzinie historii wojskowości.
Bogato udokumentowany maszynopis integruje całościowo po raz pierwszy problematykę Oddziałów Motorowych i jest w tym obszarze opracowaniem pionierskim.
Bibliografia
Publikacje autora na łamach największych krajowych miesięczników historycznych: „Technika Wojskowa. Historia” oraz „Wojsko i Technika – Historia”, ale również w ramach serii „Wielkiego Leksykonu Uzbrojenia” w latach 2016–2024:
— 40 mm armata Bofors wz. 36
— 7TP wzmocniony – próba syntezy
— Anatomia jednogłowego smoka
— Armata przeciwpancerna kalibru 47 mm
— Artyleria konna Wojska Polskiego w 1939 r.
— Artyleria lekka Wojska Polskiego w obronie przeciwpancernej
— Ciężarowe Chevrolety w Wojsku Polskim
— Ciężarówki Państwowych Zakładów Inżynierii – następcy „Tura”
— Ciężki ciągnik półgąsienicowy PZInż. 202
— Czołg lekki T-26 w ocenie Wojska Polskiego
— Czołgi z mgły. Polskie Vickersy Mk E (cz. I, cz. II)
— Dekada niszczycielsko-szybkobieżna
— Doświadczalne Grupy Pancerno-Motorowe Wojska Polskiego w latach 1931–1933
— Droga ku 10TP (cz. II)
— Dwie twarze TK-3
— Działania Doświadczalnej Grupy Pancerno-Motorowej w 1934 roku (cz. II)
— Fiat 3000 w Wojsku Polskim
— Grom w cieniu Tura - PF 618 i pochodne w WP
— Hotchkiss 35/39 a sprawa polska
— Intensywny rok 10. Brygady Kawalerii
— Jeszcze o czołgu R35
— Jeszcze o umundurowaniu i organizacji piechoty Wojska Polskiego (z Pawłem Janickim)
— Krótka historia małego ciągnika
— LKW für Polen
— Modernizacja artylerii Wojska Polskiego (cz. 1, cz. 2 – Artyleria ciężka, cz. 3, cz. 4 – Transport amunicji)
— Motorowa artyleria ciężka Wojska Polskiego (cz. I, cz. I, cz. 3, Suplement)
— Motorowa artyleria lekka w Wojsku Polskim (cz. I, cz. II, Suplement)
— Motoryzacja Wojska Polskiego w latach 1930-1932
— Muły Fabrycego. Wojsko Polskie w walce o właściwe obciążenie piechura
— Nowe rozdanie, czyli TKS wersji 2.0
— Obrona przeciwlotnicza i przeciwpancerna dywizjonu artylerii konnej
— Ostatnie miesiące pokoju roku 1939 w 10. Brygadzie Kawalerii
— Pancerne pięści Marszałka Rydza. Jak wyglądałaby broń pancerna II Rzeczypospolitej na początku lat czterdziestych?
— Pluton zawał leśnych w akcji
— Po węgiel i stal – Maszerować!
— Początki 10. Brygady Pancerno-Motorowej
— Polska dywizja pancerna
— Polski Fiat 508. Wstęp do historii
— Prototypowe działa samobieżne TKD
— Prototypowy moździerz kalibru 310 mm
— Rozkaz: Atakować! (cz. 1 – Przygotowanie broni pancernej Wojska Polskiego do udziału w natarciach na pozycje umocnione, cz. 2 – Artyleria Wojska Polskiego wobec natarć na czechosłowackie pozycje umocnione. Z czym pójdziemy się bić?, cz. 3 – Piechota Wojska Polskiego w walce w mieście oraz w natarciu na pozycje umocnione)
— Samochód pancerny Wz. 34 - najsłabsze ogniwo?
— Samochód pancerny: szansa czy kłopot dla WP? (4)
— Sięgając poza horyzont. Artyleria dalekonośna Wojska Polskiego
— Syndrom TP czyli polski czołg średni
— Uwaga! Uwaga! Nadchodzi!
— Vickers Mk E (cz. I uzbrojenie i taktyka, cz. II Szkolenie i wyposażenie)
— Zagraniczny sprzęt OPL w służbie Defense Aerienne du Territoire
— Zanim zmotoryzowano 10. Brygadę Kawalerii (cz. I, cz. II, cz. III)
— Zmierzch Vickersów
— Vickersy w walce
— Oko w oko z zmechkorpusem
— Zmotoryzowane kompanie przeciwpancerne
— Powrót czołgu z mgły (odbudowa Vickersa)
— Polskie Vickersy w Wojnie Obronnej 1939 roku
— Zaolzie, klęska tyłów? (cz. I – Przygotowania, cz. II – Wnioski)
— Oko w oko z Panzerwaffe
— Nie strzelać, niech płoną
— 7TP w oczach Sowietów
— Czesi? Ile oni mają dywizji?
— Włoska Dywizja Szybka oczami F. Skibińskiego
— Graniczni pancerniacy - studia na wyposażeniem KOP w broń pancerną
— Armia austriacka i Anschluss oczami WP 1935–1939
— Artyleria najcięższa Wojska Polskiego 1936–1938. Nowe ustalenia
— Enkaem 20 mm – śladami legendy
— Enkaem 20 mm – szansa dla broni pancernej
— Czołgi TKS i Renault R35 w Związku Sowieckim – nowe ustalenia
— Wojsko Polskie oko w oko z Panzertruppen. Niemiecka broń pancerna w opracowaniach II Oddziału SG i DowBrPanc. 1934–1939
— Polska motoryzacja w 1939 roku
— Niemiecka operacja sudecka oczami Wojska Polskiego
— Montownie (cz. 1, cz. 2)
— Niech płk Dworak szykuje ludzi
— Zanim nastał Bofors
— Rozpoznanie przez polski wywiad wojskowy Panzerwaffe (cz. 1, cz. 2, cz. 3 – Panzerdivision)
— Wstęp do badań nad łącznością w brygadach pancerno-motorowych
— Orlik – legenda
— Problem czołgu średniego dla Wojska Polskiego
— Wstęp do badań nad saperami w brygadach pancerno-motorowych
— Nasz człowiek w Kummersdorf
— Artyleria konna. Zmiany w strukturze organizacyjnej 1935–1939
— Boforsy to nie wszystko (cz. 1, cz. 2)
— Broń pancerna Wojska Polskiego: 1933–1937
— Centralny Okręg Przemysłowy a Wojsko Polskie (cz. 1, cz. 2)
— Ciągnik C4P. Wersja przeciwlotnicza (cz. 1)
— Ciągnik na miarę naszych możliwości
— Ciągniki? Kupimy za granicą! (cz. 1, cz. 2)
— Czołg rozpoznawczy TKS z 20 mm nkm FK-A wz. 38
— Czołgi rozpoznawcze TK – eksport
— Czołgi rozpoznawcze TKS. Narodziny legendy (cz. 1, cz. 2)
— Komitet do Spraw Uzbrojenia i Sprzętu. Think tank Wojska Polskiego
— Konflikt w rodzinie: 7TP vs T-26
— Kto do artylerii konnej? Struktura społeczna i narodowościowa w dywizjonach artylerii konnej
— Kwatermistrzostwo dywizjonu artylerii konnej
— Motoryzacja II RP (cz. 1, cz. 2, cz. 3, cz. 4, cz. 5, cz. 6)
— Moździerze średniego kalibru dla Wojska Polskiego (cz. 1, cz. 2)
— Pancernym w szczeliny
— Piechota Wojska Polskiego 1940
— Plan rozbudowy broni pancernej WP 1937–1943
— Początki służby czołgów rozpoznawczych TK (cz. 1, cz. 2, cz. 3)
— Powstanie Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej
— Program motoryzacji dowództw i służb WP (cz. 1, cz. 2)
— Renault R35. Nowy czołg dla Wojska Polskiego (cz. 1, cz. 2)
— Roboczy „Tur” armii (cz. 1, cz. 2)
— Samochód pancerny: szansa czy kłopot dla WP? (cz. 1, cz. 2, cz. 3, cz 4, cz. 5 – Podsumowanie)
— Łamać i przezwyciężać
— Samochód terenowy PZInż. 303
— Samochód terenowy wz. 34 – brakujące ogniwo
— Spadochroniarze WOS (cz. I)
— Spadochroniarze II RP (cz. II)
— Jeszcze o spadochroniarzach w II RP (cz. III)
— Z „Polskim Irvinem” w klapie – spadochroniarze LOPP
— Wozy łączności (cz. 1, cz. 2)
— Zagrożeni wojną. Wielkopolska BK w „Operacji Zaolziańskiej”
— Zamknąć górny pułap. Polska ciężka artyleria przeciwlotnicza 1930–1939 (cz. 1, cz. 2, cz. 3, cz. 4, cz. 5 – Armaty drugiego planu, cz. 6 – Czas Starachowic, cz. 7 – Kadry są najważniejsze, cz. 8 – Patrząc przez noc, cz. 9 – Serce systemu, cz. 10 – Blaski i cienie polskiej artylerii przeciwlotniczej)
— Zmotoryzować pepance!
— Zatrzymać Panzerwaffe. Studia WP nad wyposażeniem jednostek w nowoczesne uzbrojenie przeciwpancerne (cz. I, cz. II, cz. III – kb. ppanc., cz. IV – nkm)
— Piechota WP i piechota francuska
— Francuskie jednostki zmechanizowane z polskiej perspektywy (cz. 1, cz. 2)
— Polskie konstrukcje motocyklowe
— Jeszcze o polskich konstrukcjach motocyklowych 1935-1939
— Odziały motocyklowe w Wielkich Jednostkach
— WBP-M w walce (cz. 1, cz. 2)
— Oddziały rozpoznawcze/motocyklowe w wielkich jednostkach (zmotoryzowanych) WP
— Droga ku rozpoznawczym oddziałom specjalnym II RP
— Przerwać impas! Montownie samochodowe II RP (cz. 1, cz. 2)
— Optymalna brygada pancerno-motorowa. Zmiany w strukturze 10. BK i WBP-M
— Działa samobieżne WP
— Zanim polecą bomby! Przykłady studiów nad OPL ośrodków miejskich
— Czołgi maszerują z południa. Zarys pracy lotnictwa wojskowego w trakcie pomorskich manewrów międzydywizyjnhych
— Wielka gra OPL z 1937 roku
— Działa samobieżne WP
— PZL-38 Wilk. Projekt największego ryzyka
— Grupy pancerno-motorowe: organizacja, użycie, działanie
— Polska broń pancerna u progu rozbudowy 1932–1933
— 75 mm armaty plot wz. 36, 37 i 38
— 75 mm armaty przeciwlotnicze wz. 97/25 (z Pawłem Janickim)
— Armaty przeciwlotnicze Bofors wz. 36 i 38
— Armaty kal. 120 mm wz. 1878/09/31 i 1878/10/31 (z Pawłem Janickim)
— Armaty czołgowe 20–75 mm
— Armaty przeciwlotnicze 90–105 mm
— Armata 105 mm wz. 13 i 29
— Haubica 100 mm Skoda
— Haubica 155 mm
— 75 mm armata polowa wz. 02/26 (z Pawłem Janickim)
— 37 mm armata przeciwpancerna wz. 36 (z Pawłem Janickim)
— 75 mm armata polowa wz. 1897 (z Pawłem Janickim)
— Artyleria dalekonośna
— Średnie moździerze 103–150 mm
— Moździerz 220 mm wz. 32
— Samochodowe i przyczepkowe armaty przeciwlotnicze (z Pawłem Janickim)
— Lekka artyleria piechoty
— Ciągnik C2P i wyposażenie
— Ciągnik C4P i samochód terenowy wz. 34 oraz wyposażenie
— Ciągnik C7P i wyposażenie
— Ciągnik Vickers 4T
— Ciągniki 312, 342 i 343
— Ciągniki artylerii ciężkiej
— Polski Fiat 508 i 618
— Polski Fiat 508/518/302T i wyposażenie
— Zagraniczne ciężarówki i ciągniki w WP (cz. 1, cz. 2)
— Ciężarówka PF 621 oraz jej wersje specjalne
— Ciężarówki Ursus
— Ciężarówki Berliet i White
— PZInż. 403 Lux Sport
— Samochody Saurer
— Autobusy
— Fiat 611, 612, 621P
— Samochody osobowe i ciężarówki Chevrolet
— Samochody Renault w WP
— Citroen-Kegresse (cz. 1, cz. 2)
— Przyczepy wojskowe (z Markiem Gabryszukiem)
— Zagraniczne samochody pancerne
— Czołg 7TP i wyposażenie (cz. 1, cz. 2)
— Czołg lekki Vickers Mk E
— Czołg TKS i wyposażenie
— Czołgi TK-3/TKF i wyposażenie
— Prototypy broni pancernej (cz. 1, cz. 2)
— Czołgi doświadczalne
— Czołgi średnie
— Czołg Hotchkiss H-35/H-39
— Wojskowe transporty kolejowe (z Cezarym Rogalą)
— Jednostki zaporowe
— Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej
— Broń gazowa i chemiczna (z Pawłem Janickim)
— Maskowanie (z Pawłem Janickim – cz. 1, cz. 2)
— Sprzęt saperski (z Pawłem Janickim)
— Sprzęt taborowy WP (z Pawłem Janickim)
— Sprzęt optyczny (z Pawłem Janickim – cz. 1, cz. 2)
— Żywienie żołnierzy w WP (z Pawłem Janickim)
— Przemysł zbrojeniowy (z Mateuszem Leszczyńskim – cz. I, cz. II)
— Radiostacje N1, N2 i N3
— Wozy łączności
— Strzelcy wyborowi (z Pawłem Janickim)
— Ckm wz. 30 (z Pawłem Janickim)
— Karabin przeciwpancerny wz. 35 „Ur” (z Pawłem Janickim)
— Nkm Hotchkiss 13,2 mm (z Pawłem Janickim)
— Najcięższe karabiny maszynowe kalibru 20 mm
— Improwizowana broń przeciwpancerna (z Pawłem Janickim)
— Prototypowa broń strzelecka
— Pistolety cz. 1
— Pistolet VIS (cz. 2, cz. 3 – z Pawłem Janickim)
— Pistolety maszynowe
— Pistolet maszynowy MORS
— Oerlikon (cz. 1, cz. 2)
— Madsen
— Rkm wz. 28
— Karabinek wz. 29
— Zagraniczne motocykle
— Motocykl Sokół 600 i 1000
— Motocykle SHL
— Motocykle małolitrażowe w WP (cz. 1, cz. 2)
— Fiat 3000B
— Czołgi LT-35 i LT-38
— Sowieckie lekkie samochody pancerne
— Sowieckie ciężkie samochody pancerne
— Czołg BT
— Czołg T-26
— Czołg pływający T-37/T-38
— Niemieckie lekkie samochody pancerne
— Ciężkie niemieckie samochody pancerne
— PzKpfw I Ausf. A i B
— Panzerkampfwagen II
— Panzerkampfwagen III
— Panzerkampfwagen IV
— Wiatrakowce
— PZL 46 Sum
— Ju 87 Stuka
— Messerschmitt Bf 109
— Artyleria przeciwlotnicza II RP i jej zastosowanie we wrześniu 1939 r.
— Jeszcze o dziale samobieżnym TKD
— Ciężarówki Henschel dla WP
— Koła czy gąsienice?
— TKS-D
— Eksperyment OM czyli 10 Brygada Kawalerii
— Organizacja piechoty w 1939 roku cz. 5. Łączność dywizji, t. 59 (z Pawłem Janickim)
— Organizacja piechoty w 1939 roku cz. 7. Broń pancerna, t. 63
— Piechota Wojska Polskiego 1940, t. 68